یکم جالب:دولت سیزدهم در روزهای پایانی خود از انتشار اخبار به ظاهر مثبت دست نمی کشد. این دولت در طول سه سال فعالیت خود نتوانست اقدامی فراتر از این را در دستور کار قرار دهد.
این دولت در تازه ترین اقدام خود واردات خودروهای فرسوده را آزاد کرده است که با وجود اعلام جزئیات همچنان جای پای ثابتی ندارد. فارغ از اعلام این خبر در لحظات پایانی دولت سیزدهم و انداختن توپ واردات به زمین دولت بعدی، بحث های زیادی پیرامون این مصوبه وجود دارد.
نوع انتشار این خبر در نوع خود مطرح می شود. آیین نامه واردات خودروهای فرسوده در دی ماه 1402 به تصویب مجلس رسید و قرار بود ابلاغ شود. بنابراین اعلام «تصویب مقررات و آزادسازی واردات خودروهای فرسوده برای همه ایرانیان» خبر جدیدی نیست.
موضوع بعدی درباره ابهامات این خبر بود; علی بهادری جهرمی سخنگوی دولت با بازی با کلمات و ایجاد فضای ظاهرا مثبت روانی این خبر را به گونه ای مطرح کرد که گویی هر خودرویی با هر شرایط و قیمتی می تواند در بازار ایران حضور داشته باشد. تنها شرط واردات این بود که مدل خودرو باید 2019 یا بالاتر و مطابق با استانداردهای اروپایی باشد. این آزادی در واردات خیلی ها را به این فکر انداخت که احتمالا باید منتظر کاهش قیمت بسیاری از خودروها در بازار باشیم. حتی برخی رسانه ها از هجوم ایرانی ها برای خرید خودروهای فرسوده خارج از کشور خبر دادند. بازار خودرو سرانجام دستخوش این بازی رسانه ای شد و برخی خودروهای داخلی کاهش قیمت 10 تا 50 میلیون تومانی را تجربه کردند.
در نهایت با انتشار آیین نامه رسمی مشخص شد که تنها خودروهای با حجم کمتر از 2500 سی سی و با قدمت بالای 3 سال و کمتر از 5 سال واردات آزاد خواهند بود. این ممنوعیت به این معنی است که خودروهایی که حجم موتور آنها بیش از 2500 سی سی است و چندین سال است که با قیمت غیرمنطقی در بازار حضور دارند، همچنان قدرت کاذب خود را نشان می دهند.
یکی از اقداماتی که دولت منتخب برای رهایی بازار خودرو از این سردرگمی چند ساله باید انجام دهد لغو ممنوعیت غیرمنطقی ورود خودروهای بالای 2500 سی سی است. هر ساله بزرگترین خودروسازان جهان از توربوشارژرها و موتورهای الکتریکی برای کوچکتر و قدرتمندتر کردن موتورهای خود استفاده می کنند و دیگر خبری از موتورهای حجیم و بزرگ نیست. با رفع این محدودیت و عرضه خودروهای مختلف، خودروهای قدیمی که در بازار ایران به کاذب ارزش گذاری شده اند دیگر ارزشی نخواهند داشت. به عنوان مثال تویوتا لندکروز که در بازار ایران بیش از 9 میلیارد تومان (معادل 155 هزار دلار) ارزش دارد، با لغو این محدودیت و انجام واردات گسترده، به ارزش واقعی 30 هزار دلاری خود نزدیک می شود. چرا که با حضور مدل های جدید 2024 و صفر کیلومتر، بازار این خودروها تغییر خواهد کرد.
نکته مهم بعدی در این زمینه محدودیت قیمت و سقف بسیار پایین است. برخی منابع غیر رسمی پیش بینی می کنند که قیمت خودروهای بنزینی دست دوم تا 20 هزار یورو و خودروهای برقی دست دوم تا 40 هزار یورو قیمت داشته باشند. این محدودیت مشابه محدودیتی است که در واردات خودروهای صفر کیلومتر وجود دارد. تعرفه و عوارض گمرکی مشابه خودروهای نو در نظر گرفته می شود. مشکل اساسی و ریشه ای تامین ارز و عدم توجه به موضوع تامین قطعات و خدمات پس از فروش از دیگر موانع این آیین نامه محسوب می شود. علاوه بر این، خودروهای دست دوم و دست دوم نیاز به نظارت دقیق و تخصص قابل اعتماد دارند. چرا که با در نظر نگرفتن این نظارت احتمالا باید شاهد ورود خودروهای بی کیفیت و ارزان به بازار باشیم. برخی افراد سودجو می توانند با واردات خودروهایی که سابقه خوبی ندارند از این وضعیت استفاده کنند. به عنوان مثال در جریان سیل اخیر دبی، خودروهای آسیب دیده زیادی وجود دارند که کارکرد خود را از دست می دهند و با یک تعمیر جزئی با قیمت بسیار پایین و وسوسه انگیز به مشتریان فروخته می شوند. بنابراین بعید نیست که این خودروها به کشورمان معرفی شوند.
بنابراین تا زمانی که این مشکلات و موانع وجود دارد نمی توان به واردات خودروهای فرسوده با دید امیدوارانه نگاه کرد. به ویژه اینکه مسعود مزیکیان رئیس جمهور منتخب در یک مناظره تلویزیونی اعلام کرد که از واردات کالاهای مستعمل خوشحال نیست و معتقد است که همه باید واردات را آزاد کنند.
دولت منتخب راه پر پیچ و خم و دشواری در پیش دارد. در ابتدای راه با برگزاری انتخابات آمریکا و آمدن احتمالی دونالد ترامپ، شاهد افزایش قیمت دلار و در نهایت آشفتگی مجدد بازار خودرو باشیم. علاوه بر آن، با توجه به علاقه مسعود مزیکیان به مذاکرات برجام، باید برنامه ویژه ای برای بازار خودرو در این زمینه در نظر گرفته شود. یکی از راه حل های اساسی و کلیدی برای درمان بازار خودرو، واردات انبوه و مستمر است، نه واردات قطره چکانی. در حال حاضر به دلیل مشکلات گسترده و تحریم های موجود، تنها کشوری که می توانیم از آن خودرو وارد کنیم، چین است. به لطف سرمایه گذاری مشترک و همکاری بین خودروسازان خارجی و چینی ها، می توانیم از چین خودرو وارد کنیم. خود چین چندین مشتری مختلف از سراسر دنیا دارد و با توجه به محدودیت هایی که برای کشور ما وجود دارد، طبیعتا ما در صف خرید از چین نیستیم و باید انتظار واردات بسیار کمی داشته باشیم.
سیستم یکپارچه که مانعی برای خرید خودروی وارداتی است، یکی از نتایج این محدودیت هاست. با از بین رفتن یا کاهش این مشکلات، دولت منتخب باید این سیستم را لغو کند و اجازه دهد تعداد زیادی از مردم خودروهای وارداتی جدید خریداری کنند. اگر بخواهیم بررسی کنیم که واردات خودرو چقدر بر بازار تاثیر گذاشته است، باید شاهد میزان کاهش قیمت خودرو در بازار باشیم که در نهایت تا کنون تاثیرگذار نبوده است.
مبارزه با مافیای خودرو، حذف قیمت‌گذاری اجباری، مدیریت و اصلاح اصولی عوارض و تعرفه‌های گمرکی، تعیین وضعیت خصوصی‌سازی خودروسازان داخلی و بررسی مشکلات زیان‌دهی آنها، تبدیل خودرو به کالای مصرفی و عدم استفاده از بازی‌های رسانه‌ای به‌جای کارآمدی عملی. اقدام و… یکی از اقداماتی است که دولت چهاردهم باید برای تحقق آن تلاش ویژه ای داشته باشد. بازار خودروی ایران هر روز بیشتر از گذشته دچار آشفتگی می شود.
322223
