سیستم نقش ها و رنگ ها در لباس ها با ردپای خورشید!

به گزارش ایسنا، محل سکونت بختیاری ها محدوده وسیعی از کشور از استان های خوزستان، چهارمحال و بختیاری، اصفهان و لرستان را در بر می گیرد. موضوعی که باعث می شود پوشش این ملت ایران در بسیاری از مناطق کشور دیده شود. این گسترش باعث شده است که پوشش ایل بختیاری کمترین تغییر را نسبت به سایر اقوام داشته باشد، اما با وجود این، آنچه در سال های اخیر بیش از گذشته به چشم می خورد، استفاده کمتر از لباس های محلی در حد پوشیدن این نوع است. از لباس محدود به مناسبت های خاص بیم آن می رود که اگر جدی نگیریم، لباس محلی هر منطقه فرهنگی کشور به فراموشی سپرده شود.

بر این اساس ایسنا در دومین شماره پرونده ای با عنوان “فرهنگ پوشاک مردم ایران” وی به معرفی لباس های محلی بختیاری ها پرداخت که در ادامه می خوانید.

بیشتر بخوانید:

لباس عرب زبانان ایرانی و لباس های فراموش شده!

پوشش زنان بختیاری بر خلاف پوشش مردان در طول زمان تغییر چندانی نکرده است. لباس های زنانه از پارچه های رنگارنگ درست می شود. لباس زنان بختیاری ویژگی های متفاوتی دارد و رنگ های شاد و سرزنده از ویژگی های بارز آنهاست.

“لچک” یکی از قسمت های مهم پوشش زنان بختیاری این است که به موهای خود می بندند. روسری از نوار مخملی سبز تیره یا اناری به ابعاد 40 سانتی متر در 12 سانتی متر تشکیل شده و سر و گوش ها را می پوشاند. پارچه ای هم به آن می دوزند که تا پشت گردن می رسد. داخل بند با این پارچه آستری دوزی شده و لبه بیرونی آن با تکه های کوچک مانند منجوق و مروارید و … تزیین شده است و در گوشه های آزاد آن دو بند دوخته شده که زیر چانه به هم گره می خورند. طرح های کشسان برگرفته از طبیعت هستند، به عنوان مثال، طرح های مثلثی شکل از کوه الهام گرفته شده است.

“مینا” که توری روشن با رنگ شاد به طول 2 تا 5 متر و عرض یک متر است و با سنجاق به توری متصل می شود. معمولا خانم ها جاکلیدی خود را به انتهای گوشه «مینا» می بندند یا پول خود را در گوشه می گذارند.

یک پیراهن بلند به نام “جوو” رایج ترین الگوی پوشش زنان بختیاری است. این پیراهن تا زانو پایین می آید و آستین های بلند و دوخت مستقیم دارد. بدنه این پیراهن از 6 نوار عمودی (3 راه در جلو و 3 راه راه در پشت) تشکیل شده است و در کنار آن 2 مثلث چاک دار اضافه شده است که باعث گشادتر شدن قسمت پایین پیراهن می شود. در قسمت جلوی این پیراهن یک شکاف عمودی وجود دارد که از یقه شروع می شود و امکان شیر دادن به نوزاد را فراهم می کند.

تنبون زنانه نیز دامن بلند و چین دار است که روی «جوو» می پوشند و بلندتر از آن است. این تنبن از پارچه ای به طول 8 تا 10 متر دوخته می شود. در بالا نواری از بالاتنه عبور می کند که پهنای آن را در قسمت کمر جمع کرده و پارچه را چین می کند. معمولا برای دوخت آن از پارچه های نخی محکم و نرم استفاده می شود.

نوع دیگر لباس زنانه از پیراهن و دامن تشکیل شده است. رویه آن از 2 مربع پارچه است که روی شانه ها و پهلوها به هم دوخته شده و دامن به پایین این تاپ که چین های زیادی دارد وصل می شود. زنان بختیاری روی این پیراهن جلیقه می پوشند و اگر هوا سرد است کتی راست و کوتاه به نام “کلجا” آن را می پوشند که جلو باز است و آستین بلند دارد.

خانم‌ها از کفش‌های لاستیکی و کفش‌های لاستیکی برای کفش استفاده می‌کنند، اما چون بیشتر اوقات زیر چادر مشکی کارهای روزمره خود را انجام می‌دهند، بیشتر اوقات پابرهنه هستند و فقط زمانی که بیرون می‌روند کفش می‌پوشند.

پوشاک مردانه بختیاری

مردان بختیاری کلاه نمدی بر سر می گذارند. اسناد قبل از جنگ جهانی اول کلاه‌های استوانه‌ای بسیار بلند با انتهای تقریباً صاف را نشان می‌دهند که مستقیماً روی سر می‌نشینند و تا گوش‌ها پایین می‌آیند.

این روزها دو نوع کلاه وجود دارد که از نظر رنگ و شکل کاملاً متفاوت هستند. کلاه سیاه خسروی که به شکل استوانه است انتهای آن کمی برآمده و ارتفاع آن به میزان محسوسی کاهش یافته است. این کلاه مخصوص افراد مسن است. آقایان این کلاه را پشت سر یا برعکس جلوی آن و تا آخر به صورت کج می گذارند.

کلاه دوم شب کلاه (شوکلا) است که مردان جوان، مجرد و یا افراد با ثروت مالی کمتر می پوشند. علت این نام این است که شبانان با این کلاه سر خود را روی صخره ای می گذاشتند که قرار بود روی آن بخوابند. آنها همچنین از کلاه برای جلب توجه کسی که در فاصله ای دور ایستاده است، برای پرتاب به حیوانی که در جای نامناسب ایستاده است، برای حمل آب به فاصله های کوتاه یا اندازه گیری گندم و جو استفاده می کنند. این کلاه از نمد ضخیم تری ساخته می شود و معمولاً قهوه ای بسیار روشن یا قهوه ای بسیار تیره است. کلاه شب یک شکل نیمکره ای است که شکل سر را به خود می گیرد.

در گذشته مهمترین قسمت لباس بختیاری پیراهن گشاد بافته شده از نخ ضخیم پنبه ای بود که مردان زیر لباس خود می پوشیدند. این پیراهن حالا با یک پیراهن معمولی غیر بومی که از بازار می خرند جایگزین شده است. بختیاری هم گاهی “جلزقا” آنها به سبک امروزی (ژاکت) و به خصوص کت می پوشند.

روی پیراهن، کت و غیره یک تاپ صاف و بدون آستین می پوشند که تا زانو است و از جلو تا انتها باز می شود و به آن «چوقا» می گویند. ماشین های افقی “چوقا” از پشم سفید طبیعی ساخته شده و دارای خطوط عمودی مشکی است. به نظر می‌رسد نقش بی‌نظیر چوقا یادآور تابش خورشید و شاید متاثر از آیین مهری یا شکل حرم‌های هخامنشی در ساختار تخت جمشید باشد.

مردان بختیاری نیز شلوار گشاد و مشکی می پوشند که از ناحیه کمر باریک و پاها آزاد و موج دار است و به زمین می آید. “تنبون” یا “تنبان” زنگ می زنند برای دویدن و کار کردن، سر پاهایش را زیر کمربند بگذارند. می توان گفت تنبون تنها لباس مردانه است که از یک قرن پیش تاکنون تغییری نکرده است، زیرا بختیاری ها مجسمه معروف «مادر جنگجو» را به خاطر همین شلوار از اجداد خود می دانستند.

با توجه به نوع دوخت این تنبون، اصطلاح «شلوار تنگ» را معمولاً بختیاری‌ها برای اشاره به افرادی خارج از ایل به کار می‌برند تا نشان دهند که فرد دیگری همشهری آنها نیست.

بختیاری ها زیر تنبون هم از زیر تنبون استفاده می کنند که همان برش تنبون است اما ابعاد آن کوچکتر است و از بوم بی کیفیت ساخته شده است. همیشه یا زیر شلوار اصلی یا برای استراحت زیر شلواری می پوشند، اما اگر فردی توان مالی کمتری دارد، ترجیح می دهد برای مجالس رسمی شلوار مشکی خود را بپوشد. بنابراین به نظر می رسد تنبون به دلیل قیمت بالاتر می تواند نشان دهنده طبقه اجتماعی فرد نیز باشد.

کمر شلوار به وسیله یک کمربند چرمی محکم و یا توسط پارچه سفید بسته می شود و وسایل مختلفی که نیاز به همراه دارند مانند چسب، تنباکو، چاقو و … در آن قرار می گیرد.

کفش مردانه بختیاری نوعی کفش است که قسمت زیره آن بسیار ضخیم و از نوارهای پارچه ای تشکیل شده است. از میان این نوارها یک بند چرمی بلند به صورت افقی رد شده و این نوارها را محکم به هم فشار داده است. در قسمت جلو و پاشنه، تکه های شاخ یا چرم خشک شده قرار داده می شود تا محکم تر شود.

انتهای پیام